پیوست ششم آیین نامه 2800 – طراحی لرزه ای و اجرای اجزای غیرسازه ای معماری

طراحی و اجرای صحیح ساختمان ها در برابر زلزله و استفاده از روش های مختلف برای جلوگیری از تخریب ساختمان ها در هنگام لرزش در حین زلزله، می تواند مزایای زیادی را به همراه داشته باشد. در حال حاضر با وجود پیوست شش آیین نامه 2800 مهار دیوارها در برابر زلزله به یک قانون و اجبار تبدیل شده است. تمامی کارفرمایان، مهندسین ساختمان سازی، مهندسین ناظر و حتی شهرداری ها باید به قوانین و ضوابط موجود در پیوست شش آیین نامه 2800 توجه داشته باشند. چرا که عملا بدون توجه به این پیوست، امکان صدور مجوز و پروانه ساخت وجود ندارد.

پیوست شش آیین نامه 2800 وزارت راه و شهرسازی چیست؟

قبل از زلزله کرمانشاه در سال 1396، هیچ قانون و قاعده خاصی برای مقاوم سازی دیوارها در برابر زلزله وجود نداشت. در واقع بیشترین توجه مهندسین، مهار بخش های خاص مانند اسکلت ساختمان در برابر زلزله بود. اگر به عکس های زلزله کرمانشاه دقت کنید، متوجه می شوید که اکثر اسکلت های خانه ها، سالم باقی مانده اند. اما بخش هایی از ساختمان ها از جمله دیوارهای غیر سازه ای به راحتی تخریب شده بودند. این موضوع نشان می دهد که جایی در ساختمان سازی مشکل دارد.

تخریب دیوارهای غیر سازه ای در هنگام زلزله، نه تنها خسارات مالی زیادی را به همراه دارد؛ بلکه باعث ایجاد خسارات جانی نیز می شود. همین موضوع باعث شده تا قوانین جدیدی برای طراحی اجزای غیر سازه ای جهت مقاومت در برابر زلزله توسط وزارت راه و شهرسازی و دفتر مقررات ملی و کنترل ساختمان، روی کار بیایند. این قوانین نشان می دهند که اجزای غیر سازه ای نیز باید مطابق با یک سری اصول مهار شوند تا در هنگام زلزله مشکل جانی و مالی را به همراه نداشته باشند.

پیوست شش آیین نامه 2800، یکی از قوانینی است که از سوی دفتر مقررات ملی و کنترل ساختمان و وزارت راه و شهرسازی روی کار آمده است. در این پیوست موضوعاتی از قبیل نحوه طراحی اجزای غیر سازه ای برای مهار در برابر زلزله، توضیح داده شده اند. همچنین طبق توضیحات این پیوست، تمامی شهرداری ها، مهندسین ساختمان ساز و ناظرها، کارفرماها و … می بایست این قوانین را رعایت کنند تا در نهایت بتوانند از تخریب دیوارهای غیر سازه ای در حین زلزله های خطرناک آینده جلوگیری نمایند.

چرا پیوست شش آیین نامه 2800 روی کار آمد؟

همانطور که در بخش قبل اشاره کردیم، طراحی اجزای غیر سازه ای ساختمان ها در قوانین قبلی سازمان مسکن، راه و شهرسازی ضعف های بسیار زیادی داشت. این موضوع دقیقا در زلزله کرمانشاه ها و خسارت هایی که ساختمان های نوساز به همراه داشتند، قابل احساس بود. اگر بتوان دیوارهای غیر سازه ای را با روش های مناسب در برابر زلزله مهار کرد، می توان ایمنی ساختمان های مختلف در برابر زلزله را چندین برابر نمود.

پیوست شش آیین نامه 2800، یکی از پیوست های سازمان مسکن، راه و شهرسازی است که با عنوان طراحی لرزه ای و اجرای اجزای غیر سازه ای معماری روی کار آمد. در این پیوست به طور دقیق و واضح توضیح می دهد که چگونه می توان اجزای غیر سازه ای را در برابر زلزله مهار کرد. حتی قوانین مربوط به مهار دیوارها و بخش های داخلی ساختمان در برابر زلزله، با تصویر آموزش داده شده اند.

در پیوست شش آیین نامه 2800، قوانین بسیار کاملی وجود دارند که همه افراد ملزم به رعایت آن ها هستند. شاید در گذشته برخی از مهندسین به واسطه علم خودشان، روش های مهار دیوارهای غیر سازه ای را انجام داده اند. اما هیچ قانون مشخصی برای مقاوم سازی دیوارها در برابر زلزله وجود نداشت. در حال حاضر با وجود پیوست شش آیین نامه 2800 می توان به راحتی مقاوم سازی ساختمان ها در برابر زلزله را افزایش داد.

مفاهیم و قوانین موجود در پیوست شش آیین نامه 2800

در پیوست طراحی لرزه ای و اجرای اجزای غیر سازه ای معماری، قوانین و مفاهیم بسیار متنوعی ذکر شده اند. یادگیری این مفاهیم به واسطه زبان ساده این پیوست و وجود عکس های متنوع در آن، بسیار ساده است. اساس و کلیت این پیوست، مهار دیوارهای داخلی و خارجی در برابر زلزله است. البته در موارد سایر اجزای غیر سازه ای و روش های مهار آن ها نیز در این پیوست صحبت شده که می توانید با دقت آن ها را بررسی کنید.

پیوست شش آیین نامه 2800 را می توان به دو بخش تقسیم بندی کرد. در بخش اول، قوانین مربوط به مقاوم سازی ساختمان ها در برابر زلزله با روش های مرسوم مانند استفاده از واردهای فلزی توضیح داده شده اند. این قوانین به غیر از اینکه متنی و کتبی هستند، تصویری نیز می باشند. بنابراین، افرادی که قصد اجرایی این قوانین را دارند می توانند با دقت در تصاویر آموزشی، به راحتی از اصول و قوانین اجرایی مطلع شوند. بخش دوم پیوست شش آیین نامه 2800، مربوط به مهار اجزای غیر سازه ای و دیوارها در برابر زلزله با روش های نوین است. در این بخش روش هایی از قبیل وال مش و FRP برای مهار دیوارها توضیح داده شده اند. در این بخش نیز قوانین اجرایی در قالب عکس توضیح داده شده اند تا توسط عموم مهندسین و کارفرماها قابل فهم باشند.

انواع اجزای غیر سازه ای معرفی شده در پیوست شش آیین نامه 2800

در بخش ابتدایی پیوست شش آیین نامه 2800، در مورد اجزای غیر سازه ای صحبت شده است. اولین قدم برای مقاوم سازی ساختمان ها در برابر زلزله مطابق با این پیوست، شناخت اجزای غیر سازه ای است که حساسیت بسیار زیادی در برابر لرزش دارند. به همین خاطر سعی شده است که مهم ترین موضوع این پیوست در بخش ابتدایی توضیح داده شود. در این پیوست راهکارهای مختلفی جهت طراحی و مهار لرزه در اجزای غیر سازه ای معماری ارائه شده اند.

رعایت جزئیات ارائه شده در این پیوست، کاملا الزامی و ضروری است. البته مهندسین طراح می توانند از سایر روش ها فقط در صورتی که آن ها مطابق با اهداف پیوست باشند و همچنین محاسبات آن ها مطابق با ضوابط فصل چهارم انجام شوند، استفاده نمایند. طبق این پیوست تمامی اجزای غیر سازه ای که به شرح زیر می باشند، باید مقاوم سازی شوند. برای مقاوم سازی این اجزا نیاز به رعایت نکات مهمی است که در ادامه این پیوست به طور کامل شرح داده شده اند.

• دیوارهای خارجی
• تیغه و دیوارهای داخلی
• جان پناه
• راه پله
• سقف کاذب
• نما

انواع دیوار معرفی شده در این پیوست آیین نامه 2800

در این پیوست وزارت مسکن، راه و شهرسازی به طور دقیق در مورد اینکه چگونه می توان دیوارها را مهار کرد، توضیح داده شده است. الزامات و قوانین مربوط به مهار دیوارها، بر اساس نوع کاربرد آن ها مشخص شده اند. به طور کلی، دیوارها را می توان به دو دسته دیوارهای غیر جداسازی شده از سازه اصلی ومیانقابی تقسیم بندی کرد. دیوارهای غیر پیوسته، دیوارهایی هستند که به غیر از کف، از طریق درز خاصی از سازه باربری جانبی جدا شده است و تاثیری روی سختی آن ندارد. بنابراین، دیوارهای غیر پیوسته مزاحمتی در رفتار سازه ایجاد نمی کنند. این در حالی است که در دیوارهای غیر پیوسته لازم است که دیوار و اتصالات آن صرفا تحت اثر نیروها یا اینرسی خارج از صفحه کنترل گردند.

الزامات و قوانین لازم جهت جداسازی این دیوارها، باید مطابق با کلیات پیوست شش آیین نامه 2800 رعایت شوند. البته طبق توضیحات ارائه شده در این پیوست، برای کلیه ساختمان های بلندتر از 4 طبقه باید این قوانین با اهمیت بسیار زیاد اجرا شوند. ولی در ساختمان های کمتر از 4 طبقه نیز می توان این قوانین را رعایت نمود. نکته مهمی که در این پیوست توضیح داده شده است، این است که دیوارهای چسبانده شده به سازه یا میانقابی، می توانند در سختی ساختمان و وارد کردن بار به آن دخالت داشته باشند. در این صورت باید رفتار و عملکرد این دیوارها نیز به طور دقیق در ضوابط ارائه شده و محاسبات دیوارها اعمال شوند.

دیوارهای خارجی و مهار آن ها در برابر زلزله

طبق قوانینی که در پیوست شش آیین نامه 2800 ذکر شده اند، دیوارهای خارجی را می توان با ایجاد درز پیوسته در میان آن ها و سازه، به یک محیط غیر پیوسته تبدیل کرد. برای این دیوارها، باید اتصالاتی را در نظر گرفت که قابلیت حرکت در داخل از صفحه و مهار خارج از صفحه را دارند. استاندارد مشخص شده برای مهار دیوارهای خارجی در برابر زلزله نشان می دهد که فواصل جداسازی دیوارها از قاب ها، باید توسط مواد تراکم پذیر مناسب مانند چشم سنگ ضد رطوبت پر شوند. همچنین، توصیه می شود که برای جلوگیری از ترک خوردگی در امر نازک کاری دیوارهای خارجی، از یک لایه شبکه الیاف بر روی این مواد تراکم پذیر استفاده شود. در بیمارستان ها، لازم است که برای مقاوم سازی ساختمان ها در برابر ترک خوردگی در حین نازک کاری، گوشه های دیوار با اتصالات کشویی سرتاسری مقاوم سازی شوند. به طوری که در کناره ها و تراز سقف ها نیز می توان از این اصول استفاده کرد.

دیوارهای داخلی یا تیغه و مهار آن ها در برابر زلزله

دیوارهای داخلی یا تیغه ها می توانند در برابر زلزله به راحتی تخریب شوند. در واقع خرابی تیغه ها در حین زلزله، یکی از عوامل اصلی آسیب رسان در ساختمان ها بوده است. در مواقعی که از تیغه ها برای مهار جانبی جهت لوله کی، اتاقک های الکتریکی، قفسه ها و یا دیگر اعضای غیر سازه ای استفاده می شود؛ خرابی تیغه ها ممکن است باعث آسیب رساندن به این تاسیسات نیز شود و خسارات زیادی را به همراه داشته باشد. تیغه های داخلی می بایست مانند دیوارهای خارجی از سقف ها ستون ها جداسازی شوند. فواصل جداسازی دیوارها از قاب می تواند با کمک مواد تراکم پذیر مانند پشم سنگ ضد رطوبت پر گردد. همچنین، مانند دیوارهای خارجی توصیه می شود که جهت جلوگیری از ترک خوردگی در نازک کاری، از یک لایه شبکه الیاف بر روی مواد تراکم پذیر استفاده گردد. در ساختمان هایی با اهمیت زیاد، می توان از اتصالات کشویی برای مقاوم سازی دیوارهای داخلی یا تیغه ای استفاده کرد. از جمله این ساختمان ها بیمارستان ها هستند که مقاومت آن ها در برابر زلزله، بسیار حائز اهمیت است.

ﺟﺰﯾﯿﺎت اجرایی دیوارهای داخلی و خارجی در پیوست شش آیین نامه 2800

اتصال دیوارها به سازه می بایست به گونه ای انجام شود که در حین زلزله، باد و طوفان عملکرد دیوار حفظ شود و از ایجاد ترک های شدید در دیوار نیز جلوگیری گردد. در پیوست شش آیین نامه 2800، جزییات اجرایی دیوارهای غیر سازه ای مطابق با ضابطه شماره 819 مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی ارائه شده اند. شما می توانید به طور دقیق آن ها را بررسی کنید.

مهار دیوارهای غیرسازه ای پیرامونی و داخلی ساختمان با وال مش

مهار دیوارهای غیر سازه ای پیرامونی و داخلی ساختمان باید با قوانین تعیین شده در پیوست شش آیین نامه 2800 انجام شود. در این پیوست علاوه بر اینکه روش مهار دیوارهای غیر سازه در مقابل زلزله به صورت فلزی توضیح داده شده، روش نوینی برای مهار دیوارها در برابر زلزله به نام وال مش معرفی شده است. مقاوم سازی دیوارها با وادارهای قائم و افقی، میلگردهای بستر و متریال های فلزی دیگر امکان پذیر است. ولی به هر حال نتیجه این کار مقاوم سازی ساختمان ها با یک روش گران قیمت و پر هزینه است. این روش می تواند دیتیل های اجرایی پیچیده ای نیز داشته باشد.

مهار دیوارهای غیر سازه ای پیرامونی و داخلی ساختمان ها با وال مش، جایگزینی عالی برای روش های روتین است. این روش می تواند تاثیر زیادی روی کاهش هزینه های ساختمان سازی داشته باشد. در این روش به جای استفاده از متریال های فلزی، از توری فایبرگلاس و پلاسترکشی استفاده می شود که هر کدام مقاومت بالایی را در ساختمان ها ایجاد می کنند.

مهار دیوارهای غیر سازه داخلی و خارجی با روش وال مش، این امکان را به مهندسین می دهد تا حتی در مواقعی که دیوارچینی ساختمان به طور کامل انجام شده است، مراحل اجرای وال مش را انجام دهند. به همین خاطر، امکان اجرای آن در مواقعی که دیوارها بدون وال پست اجرا شده اند نیز وجود دارد.