مقاوم سازی دیوار بدون وال پست به روش وال مش

مقاوم سازی یکی از مهم‌ترین بخش‌های ساخت یک بنا است که باید به بهترین شکل انجام شود. در غیر این صورت، هر حادثه طبیعی مانند زلزله یا طوفان خسارت‌های جبران ناپذیری برای ساختمان به بار می‌آورد. مقاوم سازی دیوار بدون وال پست یکی از روش‌های جدیدی به شمار می‌رود که در سال‌های اخیر رواج بیشتری پیدا کرده است. استفاده از وال مش‌ها بجای وال پست‌های فلزی، مزایای متعددی به همراه دارد که باعث شده است طرفداران زیادی داشته باشد. حتی اگر یک ساختمان در زمان ساخت به وال پست‌های سنتی مجهز نشده باشد، به راحتی و با صرف هزینه‌ای اندک با وال مش مقاوم می‌شود. در ادامه به طور دقیق‌تر درباره مقاوم سازی دیوار بدون وال پست و به کمک سیستم وال مش (wallmesh)، بیشتر صحبت خواهیم کرد.

چرا در ساختمان از وال پست استفاده می کنیم؟

“وال پست چیست؟” وال پست‌ها ابزاری هستند برای افزایش استحکام و مقاومت ساختمان در برابر نیروهای جانبی و حوادثی مانند زمین لرزه و طوفان‌های شدید. هنگامی که یک نیروی ناگهانی مانند زلزله به اجزاء ساختمان وارد می‌شود، وادارهای فلزی می‌توانند مانند یک نگهدارنده عمل کنند و مانع از ریزش و خرابی دیوارها گردند. سیستم وال پست به دیوارهای سازه قدرت انتقال نیرو را به فریم اصلی ساختمان می‌دهد. این نیرو توسط فریم به زمین منتقل شده و باعث کاهش آسیب در ساختمان می‌شود.

انسجام بخشی به دیوارها و ایجاد یکپارچگی کافی در آن‌ها، کلید حل بسیاری از مشکلاتی است که هنگام حوادث طبیعی رخ می‌دهند. این هدف اصلی مقاوم سازی دیوار بدون وال پست یا با وال پست‌های سنتی است. هنگامی که دیوار ساختاری یکپارچه و منسجم داشته باشد، با وارد شدن یک نیروی جانبی، دچار ترک خوردگی‌های عمیق و یا ریزش نخواهد شد. سیستم وال پست سنتی و جدید، با مهار مناسب، این یکپارچگی را ایجاد می‌کنند. همچنین امکانی را فراهم می‌کنند تا دیوارها بتوانند در صفحه خود، حرکت افقی محدود و آزادانه‌ای داشته باشند و از حرکت خارج از صفحه آن‌ها جلوگیری می‌کنند. نتیجه تمام این موارد، استحکام بیشتر ساختمان، سالم ماندن دیوارها و پیش‌گیری از خسارت‌های جدی مالی و جانی هنگام وقوع حوادث است.

زلزله کرمانشاه و عدم اجرای صحیح وال پست در ساختمان

مقاوم سازی دیوار بدون وال پست  به اندازه دیگر بخش‌های فرآیند ساخت ساختمان پراهمیت است. با بررسی زلزله اخیر در کرمانشاه و زلزله‌های دیگر در سال‌های اخیر، به خوبی می‌توان اهمیت بالای مقاوم سازی را متوجه شد. زلزله کرمانشاه خسارات معنوی و مادی زیادی به همراه داشت. در این زلزله، حتی ساختمان‌هایی که قدمت کمی داشتند، مانند ساختمان‌های مسکن مهر، دچار آسیب‌های جدی شدند و حتی به طور کامل فرو ریختند. همچنین، ساختمان‌هایی که مجهز به سیستم وال پست و نبشی کشی‌های کامل بودند نیز دچار آسیب‌های جدی شدند. این مسائل باعث شد سیستم وال پست و مقاوم سازی دیوارها، مجدداً تحت بررسی دقیق قرار بگیرد.

بحث مقاوم سازی دیوار به کمک وال مش‌ها، بعد از مشاهده خرابی‌های شدید زلزله کرمانشاه، اهمیتی دو چندان پیدا کرد. در واقع این حادثه به کارشناسان نشان داد که سیستم وال پست سنتی محدودیت‌ها و معایب فراوانی دارد که باید تصحیح شوند.

محدودیت‌های سیستم وال پست

• طراحی و اجرای وال پست فلزی جزئیات فراوانی دارد. عدم توجه کافی به این جزئیات در اجرا، خسارت‌های بزرگی در زلزله به همراه داشته است.
• استفاده نادرست از میلگردها به جای نبشی‌ها، در کلاف‌های افقی، زمینه ساز خسارت‌های جدی شده است.
• ضعف در مقاطع استفاده شده و نقص در اتصالات. این باعث شده تا دیوارها قادر نباشند بارهای اضافی را تحمل کنند و فرو بریزند.
• مقاوم سازی دیوار  با وال مش از این جهت اهمیت دارد که حتی اجرای کامل وال پست‌ها نیز نتوانست در زلزله کرمانشاه از ریزش ساختمان جلوگیری کند. برای مثال اجرای نبشی‌های سرتاسری، هر چند به شکل صحیح انجام شده بود، کمانش مقطع‌ها و ریزش دیوارها را به دنبال داشته است.
• در اجرای وال پست‌ها، دیوارها به شکل صحیح از سازه جدا نشده بودند. این اندرکنش میان دیوار و سازه، خسارت‌های زیادی را به بار آورده است.
• تسلیح نکردن دیوارها باعث پیشرفت ترک‌ها به اندازه‌ای شده بود که به ریزش دیوار منجر شد

بررسی تمام این موارد و دیگر نکات تخصصی باعث شد کارشناسان مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی به دنبال تدوین ضوابطی دقیق‌تر و کامل‌تر برای اجرای روش‌های مقاوم سازی باشند. همچنین مقاوم سازی دیوار بدون وال پست، بیشتر مورد توجه قرار گرفت و دستورالعمل‌های جامع‌تری برای آن ارائه شد.

در کدام دیوارهای ساختمان اجرای وال پست ضروری است؟

به طور کلی دیوارهای ساختمان، به دو نوع سازه‌ای و غیرسازه‌ای تقسیم می‌شوند. دیوارهای سازه‌ای به شکلی اجرای می‌شوند که بتوانند نیروهای اضافی وارد شده را به اسکلت ساختمان انتقال دهند. اما در مورد دیوارهای غیرسازه‌ای این مسئله صدق نمی‌کند. به همین دلیل اجرای وال پست برای این دسته از دیوارها که شامل دیوارهای میان‌قاب و تیغه‌ها نیز می‌شود، ضروری‌تر است.

مقاوم‌سازی دیوار، با یا بدون وال پست، به ویژه برای دیوارهای میان‌قاب و تیغه‌های خارجی و داخلی اهمیت زیادی دارد. همانطور که اشاره شد. با اجرای وال پست‌های قدیمی یا وال مش‌ها، این دیوارها ساختاری یکپارچه به دست می‌آورند و به دلیل فاصله داشتن از سازه، اندرکنشی با آن نخواهند داشت. با این حال همه دیوارهای میان‌قابی به وال پست نیاز ندارند. طبق ضوابط و اصول دفتر مقررات ملی ساختمان، شرایط زیر برای اجرای وال پست وجود دارد:

• دیوارهایی که طول بیشتر از 6 متر دارند باید با وال پست مقاوم شوند. همچنین اگر طول دیوار برابر یا بیشتر از 40 برابر ضخامت آن باشد، برای مقاوم سازی به وال پست نیاز خواهد داشت.
• تیغه‌ها یا دیوارهای داخلی که ارتفاع بیشتر از 1.8 متر دارند، باید از اطراف به سازه مهار شوند.
• دیوارهای بلندی که ارتفاع بیشتر از 3 و نیم متر دارند باید به کمک وال پست‌های افقی، مقاوم شوند.

لازم است بدانید مقاوم سازی دیوار بدون وال پست یا با وال پست، تنها مربوط به دیوارهای داخلی و خارجی نیست. نمای ساختمان، لبه تراس، جان پناه و… از دیگر مواردی هستند که باید به کمک وال پست‌های فلزی یا وال مش‌ها مقاوم شوند.

وظایف ناظر در صورت عدم اجرای وال پست در ساختمان

از آن‌جایی که عدم استفاده از وال پست‌ها برای مقاوم سازی ساختمان می‌تواند خسارت‌های جدی مالی و جانی به همراه داشته باشد، وظایف ناظران در این خصوص بسیار بااهمیت است. ناظران ساختمان باید به نکات زیر در خصوص استفاده صحیح از وال پست‌ها دقت داشته باشند:

• دیتیل‌های مربوط به مقاوم سازی دیوار بدون وال پست یا با وال پست، باید به صورت دستور کار به مجری ساختمان ابلاغ شود.
• نبشی‌ها باید با اتصال صحیح و در موقعیت مناسب به دیوارها نصب شده باشند.
• هم راستا بودن نبشی‌ها در کل طبقات باید بررسی شود.
• اتصالات جوشی نبشی‌ها باید کنترل گردد.
• مهار مناسب لبه دیوارها چک شود.
• جانمایی و نصب بیس پلیت‌ها قبل از بتن ریزی حتماً انجام شود.

باید توجه داشت که در صورت وقوع تخلف در نصب وال‌پست یا احداث دیوار بدون وال‌پست، ناظر موظف است تخلف را در گزارش فنی یا به صورت تخلف جداگانه به مراجع ذیربط گزارش کند. در صورتی که اجرای وال پست‌ها به شکل صحیح انجام نشود، ناظر نباید برگه پایان کار را امضا کند. در غیر این صورت، مسئولیت هر گونه اتفاق و آسیب در آینده بر عهده او خواهد بود. یک نکته مهم دیگر این است که مقاوم سازی دیوار بدون وال پست فلزی نیز از نظر قانونی مجاز است. در واقع ناظر می‌تواند طرح استفاده از وال مش به عنوان جایگزین وال پست فلزی را با هماهنگی طراح سازه پیشنهاد دهد و مطابق با ضوابط مربوطه، بر اجرای صحیح آن نظارت داشته باشد. در این ارتباط مقاله “مهندس ناظر در اجرای وال پست چه وظایفی دارد؟” را مطالعه کنید.

مقاوم سازی دیوار بدون وال پست با وال مش

همان‌طور که در قسمت قبل به آن اشاره کردیم، امکان مقاوم سازی دیوار بدون اجرای وال پست‌های فلزی نیز وجود دارد. در این روش از یک نوع وال پست جدید به نام وال مش استفاده می‌شود که می‌تواند وظایف وال پست‌های سنتی را به خوبی انجام دهد. این نوع از وال پست‌ها در سال‌های اخیر طرفداران زیادی پیدا کرده‌اند و در بسیاری از موارد جایگزین وال پست‌های سنتی شده‌اند.

در مقاوم سازی دیوار بدون وال پست فلزی، تنها به شبکه توری مش فایبرگلاس، چسب اپوکسی، نبشی و پلاستر گچی یا سیمانی نیاز است. با همین مصالح ساده می‌تواند یک سیستم منسجم و کامل جهت مقاوم سازی دیوارها مهیا کرد. این سیستم مزایای فراوانی دارد، اما یکی از مهمترین آن‌ها، قابلیت استفاده در دیوارهای بدون وال پست است. وقتی که دیوار بدون استفاده از پست‌های فلزی ساخته شده باشد، سیستم وال مش قادر است به طور کامل مقاومت دیوار را فراهم کند. این قابلیت باعث شده است که استفاده از سیستم وال مش در ساختمان‌های قدیمی و حتی تاریخی نیز ممکن شود.

مزایای مقاوم سازی دیوار بدون وال پست فلزی

وال مش‌ها به عنوان جایگزین وال پست‌های قدیمی، از مزایای زیادی برخوردار هستند. دقیقاً به همین علت است که روز به روز استفاده از این سیستم جدید مقاوم سازی در ساختمان‌ها رواج بیشتری پیدا می‌کند. در ادامه برخی از مهم‌ترین مزایای سیستم وال مش را عنوان خواهیم کرد:

• هزینه بسیار پایین مصالح و اجرا یکی از مزایای مهم وال مش‌ها به حساب می‌آید. این موضوع موجب محبوبیت بیشتر آن در میان پیمانکاران شده است.
• امکان استفاده از سیستم وال مش در ساختمان‌هایی با مصالح گوناگون، هر گونه محدودیت در خصوص کاربرد این نوع وال پست را برطرف می‌سازد. در واقع وال مش‌ها با انواع متریال‌ها و مصالح مختلف از جمله مصالح بنایی، سیمان و بتن، گچ، آجر، کاه‌گل و… سازگاری دارند.
• مقاوم سازی دیوار بدون وال پست فلزی و با وال مش، به کمترین زمان ممکن نیاز دارد. در واقع فرآیند اجرای این سیستم، بسیار سریع است و از این جهت به پیشرفت بیشتر پروژه کمک زیادی می‌کند.
• اجرای سیستم وال مش به کارگر ماهر و متخصص نیاز ندارد و تنها توسط یک کارگر معمولی نیز قابل انجام است.
• متریال‌های به کار رفته در این سیستم با طبیعت نیز سازگار هستند.
• شبکه‌های مش فایبرگلاس در سیستم وال مش، دارای عمر و دوام بالا هستند و مقاومت خوبی نسبت به رطوبت، قارچ، میکروب و خوردگی دارند.
• یک مزیت بزرگ وال مش، سبک وزن بودن آن است. پایین بودن وزن وال مش موجب می‌شود وزنی به بار مرده ساختمان اضافه نشود. همچنین نگهداری و حمل و نقل آسان از دیگر نتایج وزن پایین وال مش‌ها به شمار می‌رود.

مقاوم سازی دیوار بدون وال پست، یک جایگزین مناسب برای وال پست‌های فلزی

دلایل زیادی برای جایگزینی وال مش‌ها با وال پست‌های فلزی وجود دارد. در واقع بسیاری از مزایایی که در بخش قبل برای وال مش‌ها شمرده شد، در مورد وال پست‌های فلزی صدق نمی‌کند. طراحی و اجرای وال پست‌های فلزی با پیچیدگی‌ها و جزئیات بسیاری همراه است. به همین دلیل نیاز به افرادی حرفه‌ای و متخصص دارد. همین امر موجب می‌شود فرآیند طراحی و اجرا با سرعت کمتری انجام شود و هزینه‌های بیشتری به همراه داشته باشد. خوب است بدانید حتی یک اشتباه کوچک در نصب و اتصالات وال پست فلزی می‌تواند به خسارت‌های جدی بیانجامد. همچنین وزن زیاد این نوع وال پست، طراحی لرزه‌ای سازه را دشوارتر می‌سازد، زیرا اجرای آن به بار مرده ساختمان اضافه می‌کند.

مقاوم سازی دیوار بدون وال پست فلزی به معنای عدم نیاز به اتصالات گوناگون برای نصب وال پست و حذف جوشکاری‌های متعدد است. علاوه بر این، در سیستم وال پست سنتی متریال اصلی مورد استفاده، قطعات فلزی هستند. بدون شک کار با فلزات پیچیدگی‌های مخصوص به خود را دارد. همچنین نگهداری از آن‌ها پردردسرتر است، زیرا فلزات به آسانی با رطوبت هوا دچار زنگ زدگی و آسیب می‌شوند. این در صورتی است که هیچ کدام از این محدودیت‌ها در مورد وال مش‌ها وجود ندارد.

مراحل اجرای وال مش در دیوار بدون وال پست

همان‌طور که پیش از این گفتیم، مقاوم سازی دیوار بدون وال پست، فرآیندی بسیار آسان و بی‌دردسر است. در واقع حتی اگر تا به امروز تجربه اجرای وال مش‌ها را نداشته باشید، به راحتی می‌توانید بدون کمک افراد متخصص، این کار را انجام دهید. تنها باید توجه داشت که پیش از اجرا می‌بایست محاسبات و طراحی این سیستم انجام گردد.  اگر قصد دارید یک دیوار بدون وال پست را به وال مش مجهز نمایید، باید مراحل زیر را طی کنید:

•  نصب مش فایبرگلاس

مش یا توری فایبرگلاس با ابعاد مناسب بر اساس استانداردها و محاسبات در این مرحله تهیه می‌شود. سپس بر روی دیوار نصب می‌شود. این کار را می‌توان به کمک گیره انجام داد. هر دو طرف دیوار باید با مش نواری یا سرتاسری تسلیح شود. همچنین توجه داشته باشید محل نصب مش‌ فایبرگلاس دیوار در دو طرف دیوار باید کاملاً روبروی هم باشد.

• لایه اول پلاسترکشی

در این مرحله اولین لایه پلاستر که ممکن است پلاستر گچی یا پلاستر سیمانی باشد، روی مش پاشیده می‌شود. این پاشش می‌تواند به صورت دستی یا به کمک دستگاه انجام گردد. توجه کنید که برای دیوارهای بتنی و هنگام استفاده از پلاستر سیمانی، مش باید از مواد فایبرگلاس AR (مقاوم در برابر قلیایی) استفاده شود.

• اجرای نبشی‌ها

در این مرحله، نبشی‌ها باید در بالا و پایین دیوار نصب شوند. اگر لبه پایینی دیوار حداقل 5 سانتی متر در کف فرو رفته باشد، نیازی به نصب نبشی پایینی نخواهد بود. اتصال نبشی‌ها به دیوار با چسب اپوکسی، پیچ و رولپلاک یا میخ کوبی امکان پذیر است.

•  لایه دوم پلاسترکشی

اکنون باید دومین لایه پلاسترکشی اجرا شود. لازم است دقت داشته باشید که نبشی‌ها نباید با پلاستر پوشانده شوند. خوب است بدانید در مقاوم سازی دیوار بدون وال پست فلزی، نیازی به نصب میلگرد بستر نخواهد بود. همچنین هیچ محدودیتی برای طول دیوار وجود ندارد.

سخن نهایی

ساخت یک بنا بدون شک یکی از پیچیده‌ترین کارهایی است که تا به حال توسط بشر انجام شده است. هر یک از جزئیات مربوط به این کار به اندازه جان یک انسان اهمیت دارند، زیرا هر اشتباه به نظر ساده می‌تواند آسیبی جدی به ساکنان ساختمان وارد کند. در واقع یک بنا باید محلی امن برای زندگی یا کار انسان باشد و به همین دلیل مقاوم سازی آن، خصوصاً در کشور زلزله خیزی مانند ایران، از اهمیت بالایی برخوردار است. مقاوم سازی دیوار بدون وال پست یک روش بسیار به صرفه، سریع و آسان برای تقویت سازه است. به کمک این روش می‌توان احتمال خطر و آسیب را هنگام وقوع حوادث طبیعی به حداقل رساند.

در عین حال که اجرای این سیستم به کمترین هزینه و زمان نیاز دارد، بهترین نتیجه و عملکرد را نیز به دنبال خواهد داشت. با این حساب می‌توان گفت استفاده از وال مش‌ها، راه حلی قابل اطمینان برای جلوگیری از ترک خوردگی و ریزش ساختمان‌های کوچک و بزرگ است. خبر خوب این است که حتی ساختمان‌های قدیمی نیز به راحتی با این سیستم، مقاوم می‌شوند، بدون این که در ساختار کلی آن‌ها تغییری ایجاد شود.