انواع ترک در ساختمان و روش ترمیم آن

ایجاد ترک ساختمان شاید عادی و مرسوم به نظر بیاید، اما در واقع هشدار محسوب می شود. به طور کلی، ایجاد ترک در هر بخش از ساختمان جالب نبوده و جدا از ایجاد خطرات احتمالی، حس مطلوبی به همراه ندارد. خوب است بدانید ترک ها انواع متفاوتی دارند و با توجه به نوعشان ممکن است خسارات مختلفی به ساختمان وارد کنند. بنابراین، کسب اطلاعات لازم در این رابطه و آشنایی با انواع آن ها اهمیت دارد. در این مقاله سعی خواهیم داشت شما را با ترک ساختمان و هر آن چه باید درباره آن بدانید آشنا سازیم. همراه ما باشید.

ترک زنده ساختمان چیست؟

ترک ساختمان ممکن است به اصطلاح زنده باشد؛ بدین معنی که عامل ایجاد آن همچنان فعال بوده و از این رو ضخامت و اندازه ترک به مرور زمان در حال افزایش است. مسلما چنین ترک هایی به دلیل خصوصیت فوق خطر بیش تری به همراه دارند. به همین دلیل اگر ترکی به این شکل روی هر بخش از ساختمان مشاهده نمودید، بهتر است هر چه سریع تر جهت ترمیم آن اقدام کنید. با اقدام به موقع و صحیح، امکان جلوگیری از گسترش ترک ساختمان وجود دارد؛ اما در صورت غفلت، خسارات بیش تری در راه خواهد بود. لازم به ذکر است که ترک های زنده در صورت ایجاد روی دیوارهای سازه ای خطرناک تر هستند.

ترک مرده ساختمان چیست؟

ترک ساختمان از نوع مرده برخلاف نوع قبلی چندان خطرناک نیست؛ چرا که در حال گسترش نبوده و به احتمال زیاد در شکل فعلی خود باقی می ماند. با توجه به عدم گسترش این نوع ترک ها، معمولا اقدام خاصی جهت ممانعت از رشد آن ها لازم نیست.

ترک سازه ای چیست؟

ترک از نوع سازه ای به نوعی از ترک ساختمان گفته می شود که عمق زیاد داشته و عرضی نیز بین 1.5 الی 2 میلی متر دارد. عمق ترک های سازه ای نیز حدودا همین مقدار است. این نوع از ترک ها را باید جدی گرفت؛ چرا که ایمنی ساختمان را تهدید کرده و در صورت تشدید، منجر به تخریب می شوند.در مواجهه با ترک‌های نوع سازه‌ای، ضروری است قسمت متأثر را بازسازی کرده و بازبینی دقیقی انجام دهید. این نوع ترک‌ها معمولاً در اجزایی مانند دیوارها و ستون‌ها مشاهده می‌شوند و در صورت عدم تعمیر به موقع، ممکن است منجر به خسارت جدی و تخریب ساختمان شود. مهم ترین عواملی که سبب ایجاد ترک ساختمان از نوع سازه ای می شوند، عبارتند از:

• وجود نقص در محاسبه و طراحی سازه
• بارگذاری فراتر از حد تحمل سازه
• به کارگیری مصالح بی کیفیت
• جابجایی فونداسیون
• ایجاد تنش حرارتی
• اجرای گودبرداری به شکل غیر اصولی در همسایگی

تقسیم بندی ترک های ساختمانی به لحاظ جهت ترک خوردگی

ترک ساختمان از نظر جهت ایجاد ترک به دسته های زیر تقسیم می شود:

ترک عمودی

این ترک ها از جمله ترک های سازه ای به شمار می آیند که در صورت داشتن عمق و عرض زیاد، خطرناک محسوب شده و نیازمند ترمیم در اولین فرصت هستند. اغلب ترک های عمودی روی دیوار ایجاد شده و بعضا به طرف سقف توسعه می یابند. اگر پیرامون ترک ساختمان از نوع عمودی با آثار رطوبت مواجه شدید، هر چه زودتر جهت ترمیم ترک اقدام نمایید.

از جمله عواملی که منجر به ایجاد ترک های عمودی می شوند، موارد زیر مرسوم ترند:

• جابجایی فونداسیون در زیر دیوار
• اجرای غیر اصولی هشتگیر در تقاطع دیوارها
• فاصله بیش از حد شناژها
• نبود یا کمبود شناژهای عمودی
• نشست بنا

ترک افقی

ترک ساختمان از نوع افقی به ترکی اطلاق می گردد که در راستای افقی دیوار و در قسمت طول آن رخ می دهد. برخی از این گونه ترک ها که با نام خمشی شناخته می شوند، معمولا در اثر پایین بودن مقاومت خمشی مقطع به وجود می آیند. در مواردی نیز عرض زیاد تار کششی منجر به رخ دادن این اتفاق می گردد. ترک ساختمان از نوع خمشی عموما به طرف سایر تارها همگرا بوده و به شکل گروهی یا تکی ایجاد می شود. وجود ترک ساختمان از نوع افقی به تعداد و در شرایط فعال ممکن است سازه ساختمان را با آسیب جدی روبرو سازد.

نوعی دیگر از ترک های افقی نیز وجود دارد که برشی نام دارند. این ترک ها در صورت پایین بودن مقاومت برشی سازه ظاهر می شوند و عموما به طرف بخش های پایین و بالا توسعه می یابند. ترک های برشی را نیز معمولا به شکل گروهی یا تکی می توان مشاهده نمود. این نوع ترک ساختمان هم در صورت فعال بودن برای سازه خطر دارد.

از دلایل ایجاد ترک های افقی می توان به موارد زیر اشاره داشت:

• دیوارچینی غیر استاندارد
• شکم دادن دیوارهای بلند در اثر ورود ضربه شدید
• وجود نقص در طراحی
• زمین لرزه
• استفاده از مصالح ساختمانی بی کیفیت

ترک مورب

به نوعی از ترک ساختمان گفته می شود که زاویه 45 درجه داشته و از نظر ظاهری مورب است. این ترک ها معمولا به دلیل نشست دیوار رخ داده و شکستگی دیوار را نشان می دهند؛ از این رو باید آن ها را جدی گرفت.

ترک پراکنده

گروهی شبکه مانند و نامنظم از ترک ها در اندود دیوارها و دال های بتنی بوده که به شکل موئی دیده می شوند. این نوع ترک ساختمان معمولا ناشی از آبرفتگی اندود یا بتن است.

تقسیم بندی ترک های ساختمانی به لحاظ عرض ترک خوردگی

انواع ترک ساختمان بر اساس عرض ترک خوردگی شامل موارد زیر است:

ترک‌ها در ساختمان ها با توجه به اهمیت و خسارات زیادی که به بار می‌آورد به انواع و گروه مختلفی تقسیم می‌شوند که در ادامه به گروه بندی آنها بر اساس عرض ترک خوردگی خواهیم پرداخت .

ترک موئی: عرض کم تر از 1 میلی متر

این نوع ترک ساختمان به طور معمول روی سطح بتن و گچ شکل می گیرد و عرض در حدود 0.5 میلی متر دارد. ترک های موئی معمولا نیازمند ترمیم نیستند؛ چرا که اثر خاصی روی سازه ندارند؛ اما به دلیل ظاهر ناخوشایند، در صورت تمایل می توان از روش های مخصوص برطرف نمودن این نوع ترک ساختمان استفاده نمود.

دلایل ایجاد ترک ساختمان از نوع موئی عبارتند از:

• انبساط و انقباض
• اختلاف ضریب حرارتی مصالح به کار رفته

ترک جزئی: عرض بین 1 تا 5 میلی متر

معمولا در اثر جابجایی یا نشست سازه به صورت جزئی رخ می دهند و با توقف نشست، گسترش آن ها نیز متوقف می گردد. برای برطرف کردن ترک ساختمان در صورت جزئی بودن می توان از نقاشی کمک گرفت.

ترک متوسط: عرض بین 5 تا 15 میلی متر

اکثر این گونه ترک ها در اطراف پنجره یا چارچوب در نمایان می شوند و بهتر است پیش از اقدام به ترمیم این نوع ترک ساختمان، جهت پیدا شدن علت ایجاد، آن را مورد بررسی قرار داد.

ترک نسبتا عمیق: عرض حدود 25 میلی متر

نشان دهنده جابجایی قابل توجه سازه و فونداسیون هستند و معمولا ترک های ریزتری نیز به همراه دارند. به جهت ممانعت از توسعه این نوع ترک ساختمان باید تا پیش از ترمیم اساسی از داربست و شمع کمک گرفت.

ترک عمیق: عرض بیش از 25 میلی متر

ترک ساختمان اگر عمیق باشد، به طور واضح از ورود آسیب جدی به سازه خبر می دهد و به شدت خطرناک است؛ به طوری که ممکن است تخریب را به دنبال داشته باشد. برای توقف توسعه این ترک ها پیش از اقدام به ترمیم اساسی باید از سازه نگهبان بهره گرفت.

ترک خوردگی و نشست در ساختمان

نشست را می توان اصلی ترین دلیل ایجاد ترک ساختمان بر شمرد. این پدیده معمولا در ساختمان های قدیمی رخ می دهد؛ اما حتی در ساختمان های نوساز نیز قابل مشاهده است؛ چرا که هر بنایی ممکن است پس از به پایان رسیدن فرایند ساخت و در حین خشک شدن مصالح، دچار نشست گردد. همچنین خاک منطقه ای که ساختمان در آن واقع شده در صورت ضعف از نظر باربری، منجر به ایجاد نشست می شود. عوامل دیگر مسبب نشست ساختمان، گودبرداری و خاکبرداری غیر اصولی هستند. اگر این نشست شدید باشد، پس از گذشت مدت کمی به ایجاد ترک ساختمان (روی دیوار، کف و سقف) منجر خواهد شد.

با توجه به غیر سازه ای بودن ماهیت اکثر ترک های ناشی از نشست، نگرانی از بابت خطرناک بودنشان لازم نیست؛ اما باز هم بهتر است جهت اقدام این ترک ها اقدام شود. البته گاهی ترک ساختمان ناشی از نشست شدیدتر بوده و عمق و عرض زیادی دارد. در این موارد، نیاز به بررسی دقیق و ترمیم ضروری است.

علت ایجاد ترک بر روی دیوار ساختمان چیست؟

مسلما شناخت عامل ایجاد ترک ساختمان می تواند در پیدا کردن راهکار جهت برطرف نمودن آن موثر واقع شود و به ارزیابی هزینه های مربوطه نیز کمک کند. از جمله علل ترک خوردگی دیوار می توان موارد زیر را نام برد:

• طراحی و اجرای غیر اصولی : یک بنای استاندارد باید طراحی استاندارد و اجرای استاندارد داشته باشد. هر گونه غفلت یا ضعف در فرایند طراحی و اجرا ممکن است مشکلاتی به همراه داشته باشد که یکی از این مشکلات، ایجاد ترک روی سطح دیوار است.
• نشست ساختمان : نشست ساختمان پدیده ای است که در اثر ضعف باربری خاک در بر گیرنده ساختمان، گودبرداری و خاکبرداری اشتباه یا طی فرایند خشک شدن مصالح پس از ساخت بنا رخ می دهد و منجر به ایجاد ترک ساختمان می شود.
• ساخت و ساز روی خاک نرم و مرطوب : خاک منطقه ای که ساختمان در آن واقع است، در صورت نرم یا مرطوب بودن دچار کاهش حجم شده و مشکلاتی چون ایجاد ترک روی دیوار را به همراه دارد.
• وجود گیاه در منطقه : در صورت وجود گیاه با ریشه مزاحم در پیرامون بنا، سازه با خطر روبروست؛ چرا که ریشه های مزاحم ممکن است ایجاد ترک ساختمان (روی دیوار) را سبب شوند.

علت ترک خوردن گچ ساختمان چیست؟

ترک خوردگی گچ معمولا از لحاظ جهت به سه صورت طولی، عمودی و مایل اتفاق می افتد که هر کدام به دلیل خاصی رخ می دهند. این گونه از ترک ها هم در نوع زنده و هم مرده وجود دارند و معمولا به دلایل زیر ایجاد می شوند:

• بالا بودن میزان آب در ملات گچ :

تهیه ملات گچ دارای اصول خاصی است و نیازمند دقت بالا در انجام آن می‌باشد. در برخی موارد، گاهی اوقات گچکاران به منظور افزایش سرعت کار، مقدار آب ملات گچی را افزایش داده و آن را نازک‌تر می‌کنند. این کار باعث کاهش حجم گچ پس از خشک شدن می‌شود و منجر به ایجاد ترک در ساختمان می‌گردد.

• ضخیم بودن لایه گچ :

ضخامت گچ در صورت تجاوز از 6 سانتی متر ممکن است مشکل ساز شود؛ چرا که در صورت اجرا به شکل یک لایه و در طی یک مرحله، قسمت بیرونی سریع تر خشک شده و فرایند خشک شدن قسمت درونی به ایجاد ترک در سطح کار منجر می شود. در این شرایط، بهتر است لایه گچ را به دو مرحله و در دو لایه اجرا کنید.

• سرد بودن هوا :

در هوای زیر صفر، بهتر است از گچکاری خودداری کنید؛ زیرا آب موجود در گچ یخ می‌زند و از فعل و انفعال‌های لازم جلوگیری می‌کند. این موضوع ممکن است باعث فاسد شدن گچ و ایجاد ترک‌ها شود. اگر نیاز به گچکاری در دمای پایین دارید، بهتر است از وسایل گرمایشی استفاده کنید تا خشک شدن گچ در دمای مناسب انجام شود.

• نشست ساختمان :

در صورت فراتر رفتن میزان نشست ساختمان از حد معین و زیاد بودن طول قسمت گچکاری شده، ایجاد ترک در سقف محتمل است. البته این اتفاق معمولا در بناهای قدیمی تر می افتد.

• نبود چفت در لبه ها :

لحاظ کردن چفت در لبه‌ها قبل از کامل شدن خشکی گچ ضروری است؛ در صورت اهمال، تنش در لبه‌ها باعث ظاهر شدن ترک‌های بزرگ در سقف می‌شود. با اجرای صحیح چفت، فضای کافی جهت انبساط و انقباض گچ در اثر تغییرات دما فراهم است.

• به کار گیری گچ مرده :

از زمانی که ملات گچ آماده استفاده است تا استفاده از آن تنها یک ساعت فرصت وجود دارد. اگر این مدت زمان بگذرد، گچ به وضعیتی می رسد که اصطلاحا مرده نام داشته و سبب از دست رفتن خاصیت آن می شود. در صورت استفاده از گچ مرده، احتمال ایجاد برجستگی های ریز و درشت و نیز رخ دادن ترک ساختمان زیاد است.

آیا ترک خوردگی در ساختمان نوساز هم اتفاق می افتد؟

بله؛ در بسیاری از ساختمان های نوساز، پس از سپری شدن مدت زمان کمی احتمال ایجاد ترک ساختمان وجود دارد که معمولا به دلیل نشست ساختمان در اثر خشک شدن مصالح رخ می دهد. البته اکثر ترک های مذکور ریز هستند و خطرناک به شمار نمی روند؛ اما در صورتی که فعال و در حال توسعه باشند، باید جهت بررسی و ترمیم آن ها اقدام نمود. دلایل ایجاد ترک ساختمان در شرایطی که بنا نوساز است، به شرح زیر هستند:

• رطوبت : نمایان شدن ترک در فصل های مرطوب سال محتمل است. اگر ترک روی دیوار یا سقف، حاشیه زرد رنگ داشته باشد، احتمالاً علت آن وجود رطوبت است. در برخی موارد، ترک‌های این نوع به دلیل نشت لوله‌ها ایجاد می‌شوند. در هر حالت، ترک های ناشی از رطوبت چندان جدی نبوده و به سادگی قابل ترمیم هستند.
• نشست ساختمان : پیش تر اشاره شد که نشست ساختمان در اثر خشک شدن مصالح می تواند یکی از دلایل رخ دادن ترک در بناهای نوساز باشد.
• گچکاری غیر اصولی : در صورت اشتباه انجام شدن فرایند گچکاری، احتمال وقوع ترک در ساختمان نوساز وجود دارد. معمولا چنین شرایطی در اثر رقیق بودن ملات تهیه شده یا مشکلات مشابه رخ می دهد.
• مقاومت پایین در برابر زمین لرزه : طراحی و اجرای سازه به شکل استاندارد از این رو مهم است که در صورت وقوع زلزله از ایجاد ترک ساختمان و تخریب جلوگیری به عمل آید. در ساختمان های دارای بودجه کم، گاهی مقاومت لازم در برابر زمین لرزه تامین نشده و چنین مشکلاتی رخ می دهد. در صورت ایجاد ترک ناشی از زمین لرزه باید فورا اقدامات لازم جهت مقاوم سازی اصولی سازه صورت گیرد تا از ورود خسارات بزرگ تر جلوگیری گردد.

روش های ترمیم ترک خوردگی در ساختمان چگونه است؟

ترمیم ترک ساختمان نیازمند پیدا کردن روش مناسب است. ترک ها در صورت عدم اقدام به موقع جهت ترمیم، توسعه پیدا کرده و سلامت سازه را تهدید می کنند. گذشته از این، ورود خسارات مالی و جانی در اثر تخریب به این دلیل نیز محتمل است. از این رو به منظور ترمیم انواع ترک ساختمان می توان از روش های زیر کمک گرفت:

ترمیم ترک خوردگی به روش کامپوزیت FRP

روش FRP یک گزینه قابل قبول جهت ترمیم انواع ترک ساختمان از نوع سازه ای و غیر سازه ای است. این روش می تواند مقاومت سازه را به شکل مناسبی تغییر داده و آن را نسبت به عوامل محیطی ایمن سازد. علاوه بر این، به کارگیری کامپوزیت FRP می تواند از ایجاد ترک خوردگی در آینده نیز ممانعت نماید. از جمله مزایای FRP می توان به وزن پایین، استحکام بالا و نصب و نگهداری آسان اشاره نمود. روش کامپوزیت FRP به منظور ترمیم ترک ساختمان در این عناصر کاربرد دارد:

• دیوار
• ستون
• سقف
• دال بتنی
• کلیه عناصر غیر باربر

ترمیم ترک خوردگی به روش کامپوزیت FRCM

روش دیگری که جهت ترمیم ترک ساختمان به کار می رود، FRCM نام دارد. این روش نیز که با استفاده از کامپوزیت FRCM اجرا می شود، از ماتریس سیمانی تقویت شده با الیاف کمک گرفته و استحکام سازه را تقویت می کند. از جمله روش های مختلف ترمیم ترک با استفاده از روش FRCM می توان به روش استفاده از مش فایبرگلاس اشاره نمود. استفاده از مش فایبرگلاس به منظور ترمیم ترک باید طی فرایند زیر صورت گیرد:

1. ابتدا باید سطح کار جهت نصب مش یکدست شود. بدین منظور می توان از ابزار مخصوص صاف کردن استفاده نمود.
2. در مرحله بعد، سطح ترک ها باید توسط مش فایبرگلاس پوشش داده شود. توجه کنید که مش را جهت انجام این فرایند بیش از حد نکشید. در صورت عمیق بودن ترک می توان از چند لایه مش برای پوشش دادن کمک گرفت و آن ها را روی هم قرار داد.
3. حالا نوبت به اعمال گچ یا سیمان روی سطح مش نصب شده می رسد. این کار باید با استفاده از ماله و با دقت انجام شود. همچنین داشتن سرعت عمل کافی ضروری است.

ترمیم ترک خوردگی به روش تزریق رزین

تزریق رزین راهکار دیگری است که برای ترمیم ترک ساختمان کاربرد دارد و معمولا ساده است. با کمک این روش می توانید در کوتاه ترین زمان ممکن ترک های موجود را برطرف سازید. روش تزریق رزین برای اکثر ترک های موجود در سطح دیوار، سقف و کف اجرا شدنی است و امکان پر کردن ترک های عمیق را نیز ایجاد می کند. جالب است بدانید که رزین می تواند به داخل ترک های بسیار ریز نیز نفوذ کند و خصوصیات ویژه ای چون چسبندگی مناسب و مقاومت فشاری مطلوب دارد. تزریق رزین باید روی سطح خشک انجام شود و در صورت خشک نبودن سطح بهتر است از تزریق فوم پلی یورتان استفاده نمود.

ترمیم ترک خوردگی به روش دوخت

در روش دوخت، ابتدا شیارهای متقاطعی در مسیر ترک ساختمان ایجاد شده و سپس گیره های دوخت بر اساس مسیر ترک و با کمک چسب اپوکسی در جهت مناسب جای می گیرند. بدین شکل، عنصر ساختمانی دارای ترک به سادگی قابل تعمیر است.

هزینه و قیمت ترمیم ترک خوردگی چه مقدار است؟

برای تخمین هزینه ترمیم ترک ساختمان باید عوامل زیر را مد نظر داشته باشید:

• نوع ترک
• عرض و عمق ترک
• مصالح مصرفی جهت ترمیم
• دستمزد اکیپ اجرایی

آیا می توان از ترک خوردگی در ساختمان جلوگیری کرد؟

بله؛ با رعایت نکات زیر، می‌توان به طور قابل توجهی از ایجاد ترک در عناصر مختلف ساختمان جلوگیری کرد:

• همواره از مصالح ساختمانی مناسب با کیفیت بالا استفاده کنید.
• دقت کنید که در روند طراحی، پی ساختمان روی خاک سست و گل آلود واقع نشود.
• در شرایط آب و هوایی خاص (بسیار سرد یا گرم) از انجام عملیات ساختمانی پرهیز نمایید.
• جهت تهیه ملات سیمان اضافی به کار نبرید؛ چرا که انقباض به همراه خواهد داشت.
• به منظور انجام پروژه های ساختمانی از مهندسین مجرب کمک بگیرید.

پایش ترک خوردگی ساختمان چیست؟

ارزیابی نوع ترک ساختمان، بررسی مقدار تغییرات عرضی و علت ایجاد آن به انتخاب بهترین روش ترمیم کمک می کند. در این راستا از تجهیزات گوناگونی استفاده می شود که عبارتند از:

• خط کش فلزی
• میکروسکوپ
• پیچ برنجی و کولیس
• سیستم Plastic Tell Tale
• روش Glass Tell Tale

جمع بندی

ایجاد هر گونه ترک ساختمان می تواند نگران کننده باشد. در مواردی ترمیم ترک ها با استفاده از ملات امکان پذیر است؛ اما شرایطی نیز وجود دارد که ترک ها نیازمند بررسی بیش تر و اقدام جدی تر هستند؛ چرا که ممکن است ورود آسیب به سازه ساختمان را در پی داشته باشند. هرگاه با ترک عمیق در ساختمان مواجه شدید، لازم است آماده‌سازی برای انجام تدابیر زیرساختی و تقویت ساختمان را آغاز کنید.مسلما اجرای فرایند مقاوم سازی نیازمند تخصص و تجربه است و باید توسط کارشناسان انجام شود. بنابراین با توجه به خطرات موجود بهتر است در اسرع وقت جهت دریافت مشاوره و پیدا کردن راهکار مناسب اقدام کنید. شما می توانید برای این منظور با کارشناسان وال مش در تماس باشید و از خدمات مربوطه بهره مند شوید.